Na wstępie wskazać należy, iż § 5 rozporządzenia taryfowego nie uprawnia przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego do dowolnego ukształtowania taryf w zakresie cen i stawek opłat abonamentowych. Innymi słowy, w razie występowanie określonych uwarunkowań (zróżnicowania kosztów rozliczeń) przedsiębiorstwo obowiązane jest stosować stawkę opłaty abonamentowej. Co więcej, stawka taka winna być skalkulowana odrębnie dla usług zbiorowego zaopatrzenia w wodę i usług zbiorowego odprowadzania ścieków.
Powyższe wynika nadto z brzmienia § 13 ust. 1 rozporządzenia taryfowego, zgodnie z którym przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne zobowiązane jest dokonać wyboru rodzaju i struktury taryfy, uwzględniając lokalne uwarunkowania w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę̨ i zbiorowego odprowadzania ścieków.
W świetle wyżej wskazanych zasad, w przypadku świadczenia usług na rzecz odbiorców rozliczanych w różny sposób (na podstawie wodomierza głównego, przeciętnym norm zużycia wody bądź osób korzystających z lokali w budynkach wielolokalowych) przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ponosi różne koszty, z tego względu winno ono posługiwać się instrumentami przewidzianymi na gruncie u.z.z.w. i rozporządzenia taryfowego, które gwarantują prawidłowe obciążanie odbiorców kosztami usług świadczonymi na ich rzecz.
Zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia taryfowego, stawka opłaty abonamentowej jest wielkością wyrażoną w jednostkach pieniężnych na odbiorcę usług za okres rozliczeniowy, którą odbiorca usług jest obowiązany zapłacić przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu za utrzymanie w gotowości do świadczenia usług urządzeń wodociągowych lub urządzeń kanalizacyjnych, oraz jednostkę usługi odczytu wodomierza lub urządzenia pomiarowego i rozliczenia należności za ilość dostarczonej wody lub ilość odprowadzonych ścieków
Jak wynika z powyższej definicji w stawce opłaty abonamentowej, co do zasady, winny zostać uwzględnione wszystkie z wymienionych trzech kosztów – utrzymania gotowości (wodociągowej albo kanalizacyjnej) odczytu oraz rozliczenia.
Jedyne wyjątki od powyższej zasady wynikają z treści § 13 ust. 3 i 4 rozporządzenia taryfowego. Zgodnie z przywołanymi normami koszty gotowości nie są uwzględniane w stawce opłaty abonamentowej kalkulowanej dla osób korzystających z lokali w budynku wielolokalowym, zaś koszty odczytu nie są uwzględniane w stawce opłaty abonamentowej kalkulowanej dla odbiorców usług rozliczanych na podstawie przepisów dotyczących przeciętnych norm zużycia wody.
Oznacza to, iż zgodnie z § 5 w związku z § 13 rozporządzenia taryfowego, stawka opłaty abonamentowej dla osób rozliczanych na podstawie wodomierza głównego winna być oparta na kosztach odczytu, rozliczenia i gotowości urządzeń wodociągowych. Stawka opłaty abonamentowej dla odbiorców usług rozliczanych na podstawie przeciętnych norm zużycia wody w oparciu o koszty rozliczenia i gotowości (bez odczytu). Natomiast dla osób rozliczanych na podstawie wodomierzy lokalowych na koszcie odczytu i rozliczenia (bez gotowości).
Ponadto zauważyć należy, iż wśród odbiorców usług występują podmioty, które korzystają tylko z usług dostarczania wody albo tylko z usług odprowadzania ścieków oraz takie, które korzystają równocześnie i z usług dostarczania wody i odprowadzania ścieków.
Jak już zauważono, § 5 rozporządzenia taryfowego przewiduje uwzględnienie stawki opłaty abonamentowej zarówno dla usługi dostarczania wody, jak i odprowadzania ścieków, a zatem nieuzasadnionym byłoby uwzględnianie w obu stawkach dwukrotnie kosztów odczytów i rozliczeń dla tych odbiorców, którzy korzystają z obu usług. Prowadziłoby to do nadmiernego obciążenia odbiorców usług tymi kosztami. W takiej bowiem sytuacji odczyt i rozliczenie „służy obu usługom” (wodomierz główny i jego odczyt służy zarówno ustaleniu ilości dostarczonej do nieruchomości wody jak i ilości odprowadzonych z niej ścieków). Dlatego też jednostkowy koszt odczytu i rozliczenia w przypadku odbiorców korzystających z dostarczania wody i odprowadzania ścieków dzielony jest po połowie i alokowany odpowiednio do abonamentu wodociągowego oraz kanalizacyjnego.
Podsumowując powyższe rozważania, w sytuacji występowania różnych kosztów świadczenia usług (ze względu na sposób rozliczenia) przedsiębiorstwo winno dokonać wyboru taryf niejednolitych oraz wieloczłonowych. Oznacza to obowiązek zastosowania w taryfach obok cen za wodę lub ścieki, stawek opłat abonamentowych, o których mowa w § 5 pkt 2 i 5 rozporządzenia taryfowego.
Finalnie wskazać należy, iż przyjęte założenia oraz sposób kalkulacji opłat abonamentowych znajdują pełne oparcie i uzasadnienie w fachowej, branżowej literaturze przedmiotu (zob. M. Białek, T. Grabarczyk, M. Hawro, P. Michalski Konstruowanie i zatwierdzanie taryf dla wody i ścieków, Warszawa 2021 r.).
Przenosząc powyższe rozważania na kalkulację stawek opłat abonamentowych MWiK Kołobrzeg wskazać należy, iż stawki te kształtowane są w poszczególnych grupach przez następujące elementy składowe (gotowość, odczyt i rozliczenie). Poszczególne elementy kosztowe stawki opłaty abonamentowej kształtowane są w następujący sposób.
Gotowość do świadczenia usług
Zgodnie z § 2 pkt 3 rozporządzenia taryfowego koszty gotowości do świadczenia usług to koszty eksploatacji i utrzymania urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych, stanowiące nie więcej niż 15% całości tych kosztów, podzielone zgodnie z przyjętym współczynnikiem alokacji na taryfowe grupy odbiorców usług oraz na liczbę odbiorców usług w danej grupie. Jak wskazuje przywołany przepis, koszt gotowości identyfikuje się odpowiednio jako odnoszący się do urządzeń wodociągowych oraz do urządzeń kanalizacyjnych. W zakresie kosztów rodzajowych alokowanych do stawki opłaty abonamentowej przyjęto zarówno w zakresie gotowości wodociągowej oraz kanalizacyjnej - koszt amortyzacji.
Celem wyliczenia jednostkowych kosztów obu rodzajów gotowości odnoszących się do okresu miesięcznego (przypadających na odbiorcę usług) należało ustalić całkowitą liczbę poszczególnych rodzajów gotowości, która stanowi wynik iloczynu liczby odbiorców danych usług tj. odpowiednio dostarczania wody albo odprowadzania ścieków (z wyłączeniem odbiorców usług korzystających z lokali w budynkach wielolokalowych) oraz 12 miesięcy (każdego z lat obowiązywania taryf)
Jednostkowy, miesięczny koszt gotowości do świadczenia usług stanowi zatem wynik ilorazu całkowitych kosztów gotowości (odpowiednio wodociągowych bądź kanalizacyjnych) oraz globalnej liczby miesięcznych gotowości.
Odczyt
Przepisy ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz rozporządzenia taryfowego nie definiują co należy rozumieć pod pojęciem koszt odczytu wodomierza. W tym zakresie uwzględniono koszty związane z wynagrodzeniem z narzutami osób dokonujących odczytów (inkasentów).
Celem wyliczenia jednostkowego kosztu odczytu (przypadającego na odbiorcę usług) należało ustalić całkowitą liczbę odczytów mających zostać dokonanych w okresie 12 miesięcy (każdego z lat obowiązywania taryf). Wartość ta wynika z iloczynu liczby odczytywanych odbiorców usług (z pominięciem odbiorców rozliczanych na podstawie przeciętnych norm, gdzie odczyt nie występuje) oraz okresów rozliczeniowych.
Jednostkowy koszt odczytu stanowi zatem wynik ilorazu wskazanych całkowitych kosztów odczytu oraz globalnej liczby odczytów.
Rozliczenie
Analogicznie jak w przypadku kosztów odczytu wodomierzy, ustawa ani rozporządzenie taryfowe nie wskazuje co stanowi koszt rozliczenia odbiorców usług. Do tej część opłaty abonamentowej wliczono koszty związane z wynagrodzeniem z narzutami osób dokonujących rozliczeń na rzecz odbiorców usług.
Celem wyliczenia jednostkowego kosztu rozliczenia (przypadającego na odbiorcę usług) należało ustalić całkowitą liczbę rozliczeń mających zostać dokonanych w okresie 12 miesięcy (każdego z lat obowiązywania taryf). Wartość ta wynika z iloczynu liczby rozliczanych odbiorców usług oraz okresów rozliczeniowych.
Jednostkowy koszt rozliczenia stanowi zatem wynik ilorazu wskazanych całkowitych kosztów odczytu oraz globalnej liczby rozliczeń.
Schemat prezentujący elementy składowe opłaty abonamentowej został zaprezentowany szczegółowo w uzasadnieniu każdego z wniosków o zatwierdzenie taryf.
W związku z pojawiającymi się pytaniami dotyczącymi opłat abonamentowych informujemy, że:
- W budynkach wielorodzinnych, w których poszczególne lokale/apartamenty nie posiadają indywidualnych umów zawartych z naszą Spółką, odbiorcą usług jest wspólnota mieszkaniowa. Zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zawartą umową, opłata abonamentowa jest naliczana jednorazowo/na okres rozliczeniowy dla całego budynku na podstawie umowy między wspólnotą a spółką wodociągowo-kanalizacyjną. Wspólnota dokonuje następnie wewnętrznego rozliczenia tej opłaty pomiędzy właścicieli lokali według zasad określonych w uchwałach wspólnoty lub w regulaminie rozliczeń.
- Dostawcy energii elektrycznej oraz gazu – zawierają indywidualne umowy z każdym odbiorcą (właścicielem lokalu). Każdy lokal posiada własny licznik i otrzymuje oddzielna fakturę, która obejmuje również opłatę abonamentową przypisaną do tego odbiorcy. Przedsiębiorstwo wodociągowo – kanalizacyjne – w przypadku budynków wielorodzinnych zazwyczaj nie zawiera umów indywidualnych z poszczególnymi właścicielami lokali. Odbiorcą usług jest wspólnota mieszkaniowa jako całość. Opłata abonamentowa naliczana jest jedna dla całego budynku i fakturowana na wspólnotę. Wspólnota dokonuje wewnętrznego podziału kosztów abonamentu między właścicieli lokali według ustalonych zasad. Powyższe różnice wynikają z odmiennego sposobu świadczenia usług i zasad rozliczeń w poszczególnych branżach. Zakres opłaty abonamentowej – bez względu na to, czy odbiorcą jest wspólnota mieszkaniowa (budynek wielorodzinny), czy właściciel domu jednorodzinnego, opłata abonamentowa obejmuje te same elementy: utrzymanie gotowości, odczyt i rozliczenie.